*Solidarność* - czas nadziei (4)

13 listopada 1980 r. powołano w Świdniku Środowiskowy Komitet Koordynacyjny Komitetów Założycielskich NSZZ „Solidarność”. Ten świdnicki „MKZ” utworzyli przedstawiciele zakładowych „Solidarności” z kilku zakładów pracy Świdnika. „Zadaniem tego komitetu jest stworzenie na terenie Świdnika centrum informacyjnego i harmonizowanie poczynań poszczególnych Komitetów Założycielskich oraz udzielanie pomocy organizacyjnej, czy rozwiązywanie problemów z którymi stykają się w swej działalności poszczególne środowiska zatrudnionych.” - wyjaśniono w piśmie „Ścieżki”, której stało się organem powstałego komitetu. W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów, którzy zadeklarowali chęć przynależenia do „Solidarności”. Komitet wyłonił tymczasowe prezydium w składzie: Bożenna Kudelska z PGKiM (przewodnicząca), Antoni Grzegorczyk z WSK (wiceprzewodniczący), Elżbieta Bogucka z ZOZ Świdnik (sekretarz), Hanna Klejzik z PKO (skarbnik), Anna Jezierska - Szałach, Cezary Listowski, B. Czajkowski, Ewa Newlacil, M. Rapnicka, Marek Rej, Z. Słotwiński i K. Wernicka. Wystąpiono do władz miasta o przyznanie lokalu na siedzibę.

W drugiej połowie listopada 1980 r. na wydziałach produkcyjnych WSK NSZZ „Solidarność”, wspólnie z administracją zakładu, przeprowadziła dyskusję na temat wprowadzenia 5-dniowego tygodnia pracy. W wyniku konsultacji przyjęto wnioski kolektywów wydziałowych domagające się 5-dniowego tygodnia pracy przy zachowaniu 8-godzinnego dnia pracy, tj. 40 godzin pracy tygodniowo.

Listopad 1980 r. przebiegał w WSK pod znakiem ogromnego wysiłku organizacyjnego „Solidarności” przeprowadzenia pierwszych od 1939 r. demokratycznych wyborów związkowych. Do 20 listopada na poszczególnych wydziałach wybrano Wydziałowe Organizacje Związkowe oraz Samodzielne Wydziałowe Koła Związkowe - w przypadku mniejszych komórek organizacyjnych zakładu.

24 listopada odbyło się spotkanie łączników wydziałowych i nowo wybranych przewodniczących Wydziałowych Organizacji Związkowych z Zakładowym Komitetem Związkowym. Dokonano wyboru Komisji Wyborczej, która ma zająć się przygotowaniem demokratycznych wyborów do Zakładowej Organizacji Związkowej. W skład komisji weszli: Aleksander Bachur (W-270), Alfred Bondos (W-210), Paweł Frąk (TMT), Józef Gumieniczek (HM), Leszek Graniczka (W-060), Zygmunt Karwowski (OBR), Włodzimierz Kozak (TBON), Czesław Machoń (TA), Tadeusz Malasz (W-340), Teresa Nowak (W-570), Henryk Poniatowski (OKS) i Stanisław Pietruszewski (TM).

Podczas tego zebrania podjęto również decyzję o sposobie rozdysponowania zebranych 91.820 zł. Postanowiono 52 tysiące zł przekazać na budowę pomnika stoczniowców w Gdańsku, zaś 30 tys. zł na funkcjonowanie regionalnego MKZ w Lublinie.

Powoli, nie bez trudności, rodzą się zręby informacji związkowej. 20 listopada 1981 r., na łamach „Pisma Związkowego” Alfred Bondos napisał: „Rozumiemy w pełni zapotrzebowanie załogi na informację i to informację prawdziwą i możliwie szybką. Zdajemy sobie sprawę, że w obecnej sytuacji każda konkretna informacja ma olbrzymie znaczenie dla samopoczucia i morale pracowników zakładu. Chęci mamy duże, ale nie idą one w parze z naszymi możliwościami. Dokucza nam brak warunków. Do tej pory nie mieliśmy nawet maszyny do pisania, nie mówiąc o kimś kto by na niej pisał.”

W dniach 25-26 listopada 1980 r. Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność” zorganizował na terenie WSK Świdnik dwudniowe spotkanie przedstawicieli „Solidarności” zakładów, instytucji, służb i uczelni związanych z lotnictwem. Była to III Krajowa Konferencja Delegatów NSZZ „Solidarność” zakładów zgrupowanych w Zjednoczeniu Przemysłu Lotniczego i Silnikowego. Tematem obrad były: sprawy płacowe w przemyśle lotniczym w 1981 r., ujednolicenie płac w poszczególnych zawodach oraz podniesienie rangi przemysłu lotniczego, sprawy samorządu pracowniczego i udział w kierowaniu przedsiębiorstwem, perspektywiczny rozwój branży lotniczej, samodzielność przedsiębiorstw, efektywność pracy ośrodków badawczo-rozwojowych, brak nowych konstrukcji i celowość dalszego funkcjonowania OBR, opracowanie Karty Lotniczej na wzór Karty Górniczej. W trakcie spotkania powołano komisję ekspertów (Tymczasowa Komisja Konsultacyjna) dla opracowania systemu płac w branży lotniczej. Komisja ta sformułowała postulat zwiększenia opłacalności produkcji lotniczej poprzez zawarcie korzystnych umów z krajami kapitalistycznymi i socjalistycznymi. Ponadto domagano się od władz centralnych: „przedstawienia programu wyjścia z kryzysu i poprawy gospodarki”, „pociągnięcia do odpowiedzialności winnych deformacji podstaw ustroju i popełnianych nadużyć” oraz „wyjaśnienia roli St. Kociołka w okresie grudnia 1970 r.”. W skierowanych do uczestniczącego w obradach dyrektora zjednoczenia pytaniach dociekano „cen sprzedaży śmigłowca na rynkach zagranicznych”, „udziału eksportu do krajów socjalistycznych”, „zakupu materiałów, urządzeń i technologii w krajach kapitalistycznych” oraz „opłacalności produkcji i kooperacji z ZSRR”.

28 listopada 1981 r., wieczorem, w kościele w Świdniku odprawiono mszę świętą w intencji NSZZ „Solidarność”. Tego dnia, w związku z nabożeństwem doszło do incydentu na terenie WSK. Podanie przez zakładowy radiowęzeł informacji o mszy wywołało ostrą reakcję zakładowego sekretarza PZPR J. Kapicy wobec czytającego komunikat redaktora. „Pismo Związkowe” skomentowało to zdarzenie: „Ktoś tu się zapomina i rzeczywiście posuwa się za daleko zapominając, że ten np. radiowęzeł jest własnością całej społeczności fabryki a nie tylko Komitetu Zakładowego PZPR. Nie negujemy partyjnych komunikatów, niech więc związkowe komunikaty płyną sobie spokojnie do naszej załogi. A o tym co one będą zawierać zadecydują związkowcy nie sekretarz KZ. To trzeba w końcu zrozumieć.”

Od początku grudnia 1980 r., przez kilka następnych tygodni, gorące emocje wzbudzała sprawa odwołania przez władze projekcji filmu „Robotnicy `80”, o czym 9 grudnia 1980 r. obwieściły komunikaty w oficjalnej prasie. Na kilka tygodni stał się to kolejny wiodący temat rozmów prowadzonych we wszystkich środowiskach, w tym zwłaszcza w skupiskach robotniczych. Uważano, że jest to wyraźne działanie na podsycanie społecznych emocji. Reakcją „Solidarności” była akcja ulotkowa i plakatowa.

9 grudnia 1980 r. NSZZ „Solidarność” WSK wystosowała w tej sprawie list do I sekretarza Komitetu Centralnego PZPR: „W związku z odwołaniem projekcji filmu „Robotnicy '80” NSZZ „Solidarność” Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego w Świdniku wyraża swoje oburzenie. Uważamy, że to kolejne, poważne naruszenie umowy społecznej jaką stanowi Porozumienie Gdańskie oraz wyraźną prowokację władz partyjnych i administracyjnych kraju wobec swojego narodu. Wbrew poglądowi przedstawionemu w artykule „Prawda życia i fałsz kadru”, zamieszczonym w „Trybunie Ludu” nr 293 z dnia 9.12.80 film ten mimo dokonanej na nim korekty, uważamy za dokument o nieprzemijającej wartości historycznej. Rodzimym fałszerzom historii naszego narodu nadal jednak zależy na ukrywaniu prawdy. Żądamy przywrócenia projekcji filmu „Robotnicy '80” w przewidzianym terminie i bez cięć cenzury.

Zakładowy Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność” WSK PZL Świdnik: A. Grzegorczyk, R. Kuć, Z. Bartkiewicz.”

Tekst listu, podany przez zakładowy radiowęzeł, spotkał się z szerokim poparciem załogi. Na terenie Lublina i Świdnika rozprowadzono wówczas, poprzez listy zbiorowe, około 25 tysięcy biletów na film „Robotnicy '80”. 8 grudnia zdążono wyemitować w Świdniku cztery seanse filmu.

Ówczesne nastroje dobrze oddaje pogłoska, krążąca tego dnia wśród załogi WSK, jakoby na punkcie granicznym w Małaszewiczach polscy kolejarze zatrzymali wagony, w których znajdowało się 50 tysięcy mundurów WP i MO z przeznaczeniem dla ZSRR.